UID: 00493

Rare Earth หรือ แร่หายาก (Rare Earth Elements : REEs) คือกลุ่มโลหะสุดพิเศษ 17 ชนิด ได้แก่ สแกนเดียม

กรณีราชกิจจานุเบกษา เมื่อ 11 ส.ค.ที่ผ่านมา ปรับเกณฑ์การจ่ายเงิน เบี้ยยัง ชีพผู้สูงอายุ ขององค์กรปกคร

Rare Earth หรือ แร่หายาก (Rare Earth Elements : REEs) คือกลุ่มโลหะสุดพิเศษ 17 ชนิด ได้แก่ สแกนเดียม (Sc) อิตเทรียม (Y) และกลุ่มธาตุแลนทาไนด์อีก 15 ตัว ได้แก่ แลนทานัม (La) ซีเรียม (Ce) เพรซีโอดิเมียม (Pr) นีโอดิเมียม (Nd) โพรมีเทียม (Pm) ซาแมเรียม (Sm) ยูโรเพียม (Eu) แกโดลิเนียม (Gd) เทอร์เบียม (Tb) ดิสโพรเซียม (Dy) โฮลเมียม (Ho) เออร์เบียม (Er) ทูเลียม (Tm98 เครดิตฟรี 68m) อิตเทอร์เบียม (Yb) และลูทีเชียม (Lu) ชื่อ "หายาก" อาจฟังดูเหมือนสมบัติล้ำค่าที่ต้องตามล่าข้ามทวีป แต่จริง ๆ แล้วแร่เหล่านี้มีอยู่ทั่วไปในเปลือกโลก มีมากกว่าแร่ทองคำหรือเงินเสียอีก แต่ปัญหาคือ พวกมันไม่ชอบอยู่รวมกันเป็นก้อนใหญ่เหมือนแร่ทั่วไป แต่กระจายปะปนอยู่ในหินและแร่อื่น ๆ การจะขุดมันขึ้นมาและแปรรูปให้ใช้ได้ จึงต้องใช้เทคโนโลยีสุดล้ำ แถมเสียเงินเป็นถัง ที่แย่กว่านั้นคือกระบวนการนี้ทิ้งสารพิษและกากกัมมันตรังสีไว้เพียบ ซึ่งถ้าจัดการไม่ดีก็เหมือนโยนระเบิดเวลาใส่สิ่งแวดล้อมและชุมชนรอบเหมือง ภาพประกอบข่าว ภาพประกอบข่าว ถ้าโลกนี้เป็นหนังฮอลลีวูด Rare Earth น่าจะได้รางวัลนักแสดงสมทบยอดเยี่ยม ด้วยคุณสมบัติทางกายภาพและเคมี เช่น การนำไฟฟ้าและความสามารถในการสร้างแม่เหล็ก ทำให้แร่หายากเหล่านี้เป็นส่วนประกอบสำคัญในทุกอย่าง ตั้งแต่ของใกล้ตัวอย่างโทรศัพท์มือถือ ไปจนถึงของไฮเทคอย่างจรวดอวกาศ ตามข้อมูลจาก U.S. Geological Survey (USGS) ปี 2566 อุตสาหกรรมที่ใช้ Rare Earth มีมูลค่าหลายแสนล้านดอลลาร์ และความต้องการยังพุ่งสูงขึ้นเรื่อย ๆ จากกระแสพลังงานสะอาดและรถยนต์ไฟฟ้า ภาพประกอบข่าว ภาพประกอบข่าว ทั่วโลกมีปริมาณสำรอง Rare Earth ราว 120 ล้านตัน เหมือนจะดูเยอะ แต่ส่วนใหญ่กระจุกอยู่ในไม่กี่ประเทศเท่านั้น "จีน" กลายเป็นเจ้าโลกของ Rare Earth เพราะมีต้นทุนต่ำ ทั้งจากค่าแรงและกฎระเบียบสิ่งแวดล้อมที่ไม่เข้มงวด ทำให้ครองห่วงโซ่อุปทานตั้งแต่เหมืองจนถึงโรงงานแปรรูป เรียกว่าถ้าจีนขยับ โลกเทคโนโลยีทั้งใบก็สะเทือน "ยูเครน" ก็เป็นอีกดาวเด่นที่มี Rare Earth ในพื้นที่ตะวันออก เช่น โดเนตสก์และลูฮันสก์ ซึ่งบางส่วนถูกยึดครองโดยรัสเซียตั้งแต่สงครามปี 2565 ตามรายงานของ European Parliament ปี 2566 ยูเครนมีแร่หายากมากถึง 22 ชนิด และสหภาพยุโรปจัดเป็นทรัพยากรสำคัญ ทำให้แร่เหล่านี้กลายเป็นเป้าหมายในเกมการเมืองและสงคราม ภาพประกอบข่าว ภาพประกอบข่าว ในอดีต สหรัฐฯ เป็นผู้นำการผลิต Rare Earth โดยเฉพาะจากเหมือง Mountain Pass ในแคลิฟอร์เนีย แต่ในทศวรรษ 1980 จีนเข้ามาครองตลาดด้วยต้นทุนต่ำ จากค่าแรงถูกและกฎระเบียบสิ่งแวดล้อมที่ผ่อนคลาย ส่งผลให้เหมืองสหรัฐฯ ปิดตัวลง รวมถึง Mountain Pass ที่หยุดในปี 2545 หลังเกิดเหตุน้ำเสียพิษรั่วไหล ปัจจุบัน สหรัฐฯ ผลิตแร่ Rare Earth ได้เพียงร้อยละ 15 ของความต้องการในประเทศ และนำเข้าจากจีนถึงร้อยละ 70-80 การพึ่งพาจีนสร้างความเสี่ยงต่อความมั่นคงชาติของสหรัฐฯ โดยเฉพาะในอุตสาหกรรมป้องกันประเทศและพลังงานสะอาด จีนเคยใช้ Rare Earth เป็นเครื่องมือต่อรอง เช่น ปี 2553 จำกัดการส่งออกไปญี่ปุ่น และขู่ควบคุมการส่งออกไปสหรัฐฯ ในช่วงสงครามการค้ากับทรัมป์สมัยแรก สหรัฐฯ จึงเร่งหาทางลดการพึ่งพาด้วยกลยุทธ์ เบื้องหลังความล้ำสมัยของ Rare Earth คือฝันร้ายของสิ่งแวดล้อม การขุดและแปรรูปต้องใช้สารเคมีรุนแรง ซึ่งทิ้งกากกัมมันตรังสีและน้ำเสีย สะท้อนได้ว่าการกำจัดกากแร่ยังเป็นปัญหาใหญ่ เพราะหลายพื้นที่ใช้ที่เก็บชั่วคราว ซึ่งอาจรั่วไหลในระยะยาว การแก้ปัญหานี้ต้องใช้เงินมหาศาลและเทคโนโลยีขั้นสูง ซึ่งหลายประเทศยังตามไม่ทัน ภาพประกอบข่าว ภาพประกอบข่าว Rare Earth ไม่ใช่แค่เรื่องเหมืองและโรงงาน แต่เป็นหัวใจของสงครามการค้าและภูมิรัฐศาสตร์ จีนผูกขาด ด้วยการครองการผลิตมากถึงร้อยละ 70 แปรรูปร้อยละ 85-90 ของ Rare Earth ทั้งโลก ด้วยนโยบายลงทุนระยะยาวตั้งแต่ยุค เติ้ง เสี่ยวผิง ที่เปรียบแร่นี้เป็น "น้ำมันแห่งตะวันออก" และใช้แร่หายากเป็นเครื่องมือต่อรอง สหรัฐฯ ออกกฎหมาย เช่น Innovation and Competition Act ปี 2021 เพื่อลงทุน 250,000 ล้านดอลลาร์ในเทคโนโลยีแร่หายาก และเจรจาควบคุมแร่ในยูเครนและกรีนแลนด์ สหภาพยุโรปก็สำรวจแหล่งใหม่ในสวีเดนและเซอร์เบีย ยูเครนและสงคราม Rare Earth ในยูเครน โดยเฉพาะในโดเนตสก์ที่รัสเซียยึดครอง กลายเป็นเป้าหมายของรัสเซียและตะวันตก การควบคุมแร่นี้จะกำหนดอิทธิพลในพลังงานสะอาดและเทคโนโลยี เอเชียกลางและแอฟริกา คาซัคสถานและคองโกกลายเป็นสนามแข่งใหม่ จีนครองเหมืองในคองโกถึงร้อยละ 60 ขณะที่สหรัฐฯ และยุโรปพยายามเจรจาเพื่อเข้าถึงแร่ ภาพประกอบข่าว ภาพประกอบข่าว ที่สุดแล้ว Rare Earth ก็เป็นเหมือนกุญแจที่ขับเคลื่อนโลกยุคใหม่ แต่ก็มาพร้อมราคาที่ต้องจ่าย ทั้งด้านสิ่งแวดล้อมและการเมือง การแข่งขันเพื่อครอบครองเหล่าแร่หายากนี้ จะกำหนดอนาคตของเทคโนโลยี พลังงานสะอาด และความมั่นคงของชาติ โลกอาจต้องหาสมดุลระหว่างการใช้ประโยชน์จากแร่หายากและการปกป้องสิ่งแวดล้อม เพื่อให้สมบัตินี้ไม่กลายเป็นคำสาปในอนาคต ที่มา : U.S. Geological Survey (USGS), European Parliament Ukraine’s Critical Raw Materials, Reuters, International Energy Agency (IEA), แถลงการณ์มูลนิธิสิทธิมนุษยชนไทใหญ่, Harvard International Review, Science News อ่านข่าวอื่น : มูลนิธิไทใหญ่จี้เปิดเผยข้อมูลเหมืองแรร์เอิร์ธ ใกล้ชายแดนไทยเร่งด่วน ค้นวัดไร่ขิงหาหลักฐานเพิ่มคดี "อดีตเจ้าอาวาส" ยักยอกเงิน 300 ล้าน

เมื่อวันที่ 3 ม.ค.2566 นพ.ณรงค์ อภิกุลวณิช รองปลัดกระทรวงสาธารณสุข กล่าวถึงข้อกังวลกรณีนักท่องเที่ยว